بررسی هنر بودایی براساس مطالعه ی پیشینه ی باستان شناسی در کشورهای آسیای مرکزی

این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که چگونه هنر بودایی در آسیای مرکزی، به ویژه در کشورهای آسیای میانه، گسترش پیدا کرده است. امپراتوری موریا (321 تا 185 ق.م.)، در زمان حاکمیت دولت یونانی باختری دراواسط قرن سوم ق.م سعی کرد دین بودایی را در باختر گسترش دهد.کوشانی ها با تشکیل دولتی مستقل (حدود 100 ق.م)، تمدن جدیدی را در تاریخ باختر رقم زدند. بعدها امپراتوری کوشانی همسایه ی شرقیِ دولت اشکانی شد، تا اینکه در سده ی سوم میلادی قلمرو کوشانیان به دست ساسانیان فتح شد. از دوره ی استقرار و حکومت کوشانیان بودایی در آسیای میانه، حداقل چهار نوع اثر هنری کشف و معرفی شده است. این مقاله سعی دارد تا نقش این چهار اثر را که عبارت اند از :1. نقاشیهای دیواری، 2. آثار معماری معابد بودایی، 3. هنر پیکرسازی بودایی، 4. هنر جواهرسازی کوشانی ها؛ در رابطه با هنر بودایی توجیه کند. در این میان، شهر ترمذ کهن در جنوب ازبکستان به منزله ی مرکز اصلی استقرار بودیسم نقشی مهمی در ترویج این آیین در منطقه داشته است. در شمال غرب ترمذ در محلی به نام قره تپه بقایای یک دیر بودایی کشف شده و نقاشی های دیواری کاخ خالچیان نمونه ای از هنر این دوره است. افراسیاب سمرقند مهم ترین محوطه ی باستانی کوشانیان در ازبکستان است که آثار فراوان این دوره از آن به دست آمده است. آنچه رابطه ی مرو زمان ساسانیان در ترکمنستان را با دنیای شرق مرتبط می سازد، پیدا شدن بنای معبدی بودایی و یک استوپا در خارج از دیوار این شهر است.